We moeten het hebben over extreme rijkdom. Politici en experts hebben het over de balans tussen het belasten van inkomen uit vermogen en inkomen uit arbeid, om vermogensongelijkheid terug te dringen. Maar hebben we geen radicalere oplossingen nodig om excessieve welvaart aan te pakken? Naar aanleiding van het nieuwste boek van politiek-filosoof Ingrid Robeyns over het limitarisme – een politiek-filosofische traditie die stelt dat we een normatieve grens aan rijkdom moeten stellen – praten we hierover verder. Haar boek ‘Limitarisme – pleidooi tegen extreme rijkdom’, vormt de basis van het gesprek. Robeyns laat zien waarom het ethisch, democratisch en ecologisch onverantwoord is om ongelimiteerde welvaart toe te laten. Ze betoogt ook dat het limitarisme kan bijdragen aan de vorming van een nieuw sociaal contract. Kom naar het programma om samen met Robeyns en drie andere experts stil te staan bij de vraag hoe het limitarisme kan bijdragen aan nieuwe ideeënvorming en het streven naar een rechtvaardiger maatschappij.
Over de sprekers
Ingrid Robeyns is een gerenommeerde econoom en filosoof en als hoogleraar Ethiek van Instituties verbonden aan de Universiteit Utrecht. Zij is de grondlegger van het limitarisme. In haar nieuwe boek ‘Limitarisme, pleidooi tegen extreme rijkdom’ (2023) maakt zij dit denken toegankelijk voor een breed publiek.
Irene van Staveren is hoogleraar ‘pluralistic development economics’ aan het Institute of Social Studies (ISS) van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Zij is expert op het gebied van alternatieve economische modellen, met een bijzondere focus op het Mondiale Zuiden. Zij is lid van de denktank Sustainable Finance Lab (SFL) en het bestuurslid van Rethinking Economics NL.
Merijn Oudenampsen is socioloog en politicoloog, gespecialiseerd in onderzoek naar politieke ideologieën. Hij is als Marie Curie fellow verbonden aan de Université Libre de Bruxelles. Daarvoor was hij als postdoc verbonden aan de Universiteit van Amsterdam, waar hij deel uitmaakte van het project Market Makers, over de politieke geschiedenis van het neoliberalisme in Nederland. Samen met Bram Mellink is hij auteur van ‘Neoliberalisme: Een Nederlandse geschiedenis’ (2022).
Reijer Passchier is Universitair docent staats- en bestuursrecht verbonden aan de Universiteit Leiden en als Hoogleraar Digitalisering en de democratische rechtsstaat aan de Open Universiteit. Hij is auteur van ‘Artificiële intelligentie en de rechtsstaat’ (2021). Zijn nieuwe boek (nog te verschijnen) gaat over de noodzaak om de ongelimiteerde macht van (tech-)multinationals in te dammen, om de democratie te redden.
Over de moderator
Kiza Magendane is een zelfstandig schrijver en beleidsondernemer. Hij is oprichter van Progressief Café, een onafhankelijke denktank en politiek platform dat zich inzet voor duurzaamheid, inclusie en emancipatie. Als schrijver en essayist is hij verbonden aan NRC Handelsblad, Vrij Nederland en De Groene Amsterdammer. Bij uitgeverij Prometheus publiceerde hij Met Nederland in Therapie (2021).
Over het boek
Geen mens zou in armoede moeten leven; daarover is iedereen het wel eens. Maar is te veel geld niet even onwenselijk? De kloof tussen arm en rijk neemt almaar toe. Een kleine groep superrijken wordt steeds rijker terwijl de afstand met de mensen zonder noemenswaardig vermogen steeds groter wordt. Dat is moreel niet verdedigbaar, vindt politiek filosoof Ingrid Robeyns. In Limitarisme legt ze uit waarom er een limiet moet komen aan de buitensporige welvaart van de allerrijksten. Extreme rijkdom vormt een gevaar voor de democratie en staat een duurzame toekomst in de weg. Bovendien is rijkdom zelden een persoonlijke verdienste, eerder een kwestie van geluk.
In dit vlammende betoog doet Robeyns de argumenten voor het limitarisme uit de doeken, en schetst ze hoe het er in de praktijk uit zou zien. We moeten toe naar een systeem waarin de sterkste schouders daadwerkelijk de zwaarste lasten dragen en ongelijkheden ingeperkt worden. Het overtollige geld van de superrijken kan mens en samenleving veel goeds opleveren. En daar profiteert uiteindelijk iedereen van, ook de superrijken zelf.
Er is een steeds grotere ongelijkheid in Nederland en de wereld en dat is funest voor de democratie, het klimaat en de saamhorigheid. Daarom pleit hoogleraar ethiek Ingrid Robeyns voor een welvaartslimiet voor de rijksten. Zodat het geld dat vrijkomt, terugvloeit naar waar het thuishoort: de samenleving.
In een eerder artikel in Vrij Nederland stelde econoom Bas Jacobs dat er grote tekortkomingen zitten aan een rijkdomsmaximum zoals het limitarisme voorstaat. Ethica Ingrid Robeyns, de grondlegger van de stroming, reageert. ‘Het limitarisme is geen fiscale theorie, het hoort bij het sociale contract.’
Kan een mens té rijk zijn? Ja, als anderen tekortkomen, vinden de zogeheten limitaristen. Vanwege de grote ongelijkheid pleiten zij voor een bestaansmaximum. De vraag is dan bij hoeveel miljoen het afromen moet beginnen. ‘Er komt een punt waar nóg meer zinloos is.’
De groeiende kloof tussen arm en rijk is funest voor de democratie. Daarom dienen er grenzen te worden gesteld aan exorbitante rijkdom, stelt hoogleraar Ingrid Robeyns. Geld dat zo vrijkomt, is nodig om grote maatschappelijke uitdagingen aan te pakken.
In het meest recente rapport van Oxfam Novib over wereldwijde vermogensongelijkheid stelt de ngo vast dat de afgelopen twee jaar de rijkste 1 procent op aarde bijna twee derde van de groei aan vermogen opstreek. Tegelijk leven meer dan 800 miljoen mensen in extreme armoede. Recent is er debat ontstaan over grenzen aan rijkdom onder de noemer limitarisme, het idee dat er een limiet zit aan hoeveel rijkdom een individu zou mogen bezitten. Nee, zeggen sommigen, als rijkdom verdiend is, zijn grenzen aan rijkdom onrechtvaardig.
